Tešanovići
su stara srpska porodica porijeklom sa područja Vrake kod Skadra u sadašnjoj Albaniji odakle su prešli u Crnu
Goru u selo Rogame ispod brda Vežešnika, prema Morači u pleme Piperi. Piperi pripadaju grupi brđanskih plemena.
Crnogorska plemena formirala su se više uslijed ekonomske nužde i geografskih prilika nego na krvnoj osnovi.
U studiji Postanak plemena Pipera
(Erdeljović) navodi se ugovor sa Mlečanima iz 1455. godine, u kojem stanovništvo Gornje Zete, sela i plemena
potpisanih u tom ugovoru, traži od Mlečana da im sveštenstvo bude pravoslavno.
Zanimljivo je da istu sliku pruža i popis iz 1485. godine, gdje se navodi selo Rogame koje se u popisima
iz 1497. i 1570, više ne spominje što se može povezati sa najezdom Turaka poslije kratkotrajne Đurađeve vladavine,
1496. godine odakle se izbjeglice iz
Srbije, Kosova, Crne Gore naseljavaju u Banjane a Crna Goru pada pod tursku vlast i postaje dio Skadarskoga sandžaka.
Banjani se prvi put pominju 1319. godine u vrijeme kralja Milutina čijoj su državi i pripadali. Banjani su veliko pleme na jugozapadu Crne Gore koje
se takođe pominje u kotorskom i dubrovačkom arhivu u koju su ušli, neznatnim dijelom 1860, a konačno 1878. godine. Zauzimaju središnji prostor između Nikšića i Bileće – od vrhova Njegoša do rijeke Trebišnjice, odnosno do današnjeg Bilećkog jezera.
Tešanovići se dolaskom u Banjane naseljavaju u selo Tupan odakle su se oko 1840 odselili u selo Meka Gruda između Gacka i Bilece. Iz Bileće su jedni otisli put
Trebinja, drugi u Nevesinje, selo Lapcevine gdje i danas žive kao i u rasijanje. Prema Podgorici su odselili pod novim prezimenom - Bojovići. Tešanovići slave slavu Sv. Arhistratig Mihail i ostale Sile nebesne
beztelesne – Aranđelovdan.
Jedan
od najranijih zapisa u kome se pominje porodica Tešanović zabilježen je u „DECANSKOJ HRISOVULJI I II
III 1335-1345. To je zlatopecatna povelja kralja Stefana Decanskog, napisana povodom izgradnje velelepnog manastira Visoki
Decani.
Crnogorske
navode koji se bave rodoslovljem potvrđuju i usmena predanja porodica Tešanović iz okoline Banja Luke (selo
Prosjek) u kojima se govori o dolasku braće iz Crne Gore u Nevesinje. Iz Nevesinja put
braće je išao u tri pravca. Jedan se kretao prema Banja Luci drugi u pravcu Sarajeva a treći prema Srbiji.
O ovim događajima ne postoje pisana dokumenta obzirom da je kompletna dokumentacija spaljena zajedno sa Srpskom Pravoslavnom
Crkvom u Hrvaćanima tokom drugog svijetskog rata u kojoj su se nalazila dokumenta o rođenjima krštenjima i
vjenčanjima prvih Tešanovića u Prosjeku. Od trojice braće koje je put vodio prema Banja Luci
dvojica su ostala da žive u Prosjeku kraj Prnjavora dok se treći brat odselio u Nožičku.
Na spomeniku
podignutom Mitru Tešanović iz sela Prosjeka uklesana je godina rođenja i smrti (1855 - 1931) što se poklapa
sa crnogorskim izvorima o približnoj godini odlaska Tešanovića iz Nevesinja u rasijanje kao i tačnost
usmenog predanja porodice o njenom porijeklu iz Crne Gore duboko memorisana u sjećanju generacija prenošena
sa koljena na koljeno.
Krsna
slava porodice Tešanovići iz Prosjeka je Rođenje Svetog Jovana Pretače – Ivanjdan koji
pada 7. Jula u godini.
Slava
je zaštitnik jedne određene porodice, bratstva ili plemena. Raseljavanjem i razmnožavanjem, ljudi su
zadržavali krsnu slavu svojih predaka i slava je prelazila s koljena na koljeno, sa oca na sina. Svaka kuca ima svoju
slavu, majka i otac imaju jednu slavu i sin ostaje da zivis u toj kuci, znaci i dalje slavi istu slavu.
Ako se
desi da pređe da živi u drugu kucu onda slavi slavu te kuce i ima preslavu to jest malo slavlje stare slave
iz svoje kuce, a ako ode da zivi u drugi vlastiti dom, treba i dalje da preslavlja tu slavu i da izabere glavnu slavu. Neki
ljudi biraju slavu tako sto ako im se nesto desi dobro na dan te slave i onda izaberu tu slavu i postuju je jer je to
zastitnik kuce i svih njenih ukućana.
Najčešći
razlog za promjenu slave u prošlosti je nastajao zbog neminovnosti da se prikrije porijeklo i spasi glava. Kako je slava
rodovski znak raspoznavanja mnoge izbjeglice da ih gonioci potjere ili osvete ne bi stigli mijenjali su slavu da bi zametnuli
trag jer su iz kraja iz koga se sklanjaju ili bježe ili su izvršili neko dijelo a najčešće ubili
nasilnika, pljačkaša, globitelja ili spahiju. U vremenu tamnovanja su se najviše sklanjali pred turskim potjerama.
Vrlo je vjerovatno da su oni koji imaju istu slavu potomci predaka koji su nekada bili u kultnoj zajednici, rodovskoj, plemenskoj
ili župnoj
